Trong căn phòng nhỏ (phía ngoài đã được cho thuê làm hàng nhang đèn) trên phố Phùng Hưng (Hà Nội), có một người đàn bà im lặng tuyệt đối, lưu giữ những kỷ vật của ông, nhà cách mạng Nguyễn Trí Uẩn, đồng thời cũng là cha đẻ của trò chơi Trí Uẩn. Ca phẫu thuật vòm họng đã triệt tiêu khả năng nói của bà. Nhưng những tư liệu về trò chơi Trí Uẩn được bà cất giữ cẩn thận. Căn phòng không rộng, chỉ hơn 10m2. Nhưng nó đã từng là nơi cư ngụ của hơn 10 con người.
Anh Nguyễn Trí Hùng, con trai ông nói: "Ngày đó bố tôi rất nghèo. Ông làm việc ở Xunhasaba và hầu hết thời gian ngoài hành chính ông dành cho việc phát triển trò chơi Trí Uẩn. Và những bộ sách trò chơi của ông được tái bản và bán liên tục. Và ông đã đi đăng ký bản quyền. Nó là thứ nuôi sống cả một gia đình đông con như gia đình tôi. Ngày đó nhà tôi không bao giờ đóng cửa, vì quá chật và cũng chẳng có tài sản gì để trộm có thể lấy được. Buổi tối, trước khi đi ngủ, mấy anh em lau sạch sàn nhà, trải chiếu và nằm kề bên nhau, kín hết cả căn nhà".
Trí Uẩn, hiểu đơn giản là một trò chơi để rèn luyện trí tưởng tượng và sáng tạo của con người. Từ những miếng ghép cố định được thiết kế theo những tiêu chuẩn giản đơn hết mức, người chơi có thể suy nghĩ và tưởng tượng, để ghép thành nhiều hình khác nhau. Một trái tim nhưng có thể ghép theo 28 cách khác nhau, một quả tạ có thể lên tới 88 cách ghép. Và Trí Uẩn có sức gợi mở lớn là không có bất cứ giới hạn nào với người chơi, miễn là có đủ tư duy logic và có sự sáng tạo. Thế nên, những hình mới được tạo nên từ 7 miếng ghép là không ngừng. Mỗi người có thể tự sáng tạo cho mình những cách ghép hình khác nhau, tạo cho mình những hình mới.
Cuốn sách nhỏ bằng bàn tay, được lưu tại Thư viện quốc gia có tên "Trí Uẩn" in năm 1959, đã có rất nhiều bạn đọc phản hồi và được ghi lại. "Từ năm 1945 tôi là học sinh đã chơi Evereto. Trò chơi này giải trí và vui, giúp cho tôi tính toán nhanh và chính xác. Thiếu nhi, học sinh cũng như người lớn chơi rất tốt" - lời của một người lính tên Lê Khắc Thường, tỉnh Thái Nguyên. Nghĩa là từ những năm 1940, Trí Uẩn đã được khai sinh. Và hơn nửa thế kỷ qua, nó vẫn tiếp tục phát triển, dù thăng trầm, dù bị những trò chơi hiện đại làm cho chìm khuất, nhưng giá trị của Trí Uẩn vẫn còn nguyên vẹn.
Cái tên của trò chơi Trí Uẩn, theo lời anh Nguyễn Trí Hùng, là do Bác Hồ đặt. Khi hoà bình lập lại, Bác Hồ và phái đoàn của Đảng và Chính phủ ta đi thăm một số nước, đã mang bộ đồ chơi này làm quà tặng và tên của chính tác giả Trí Uẩn được lấy làm tên trò chơi. Sau 18 lần xuất bản, năm 1974, ông cho ra đời 2 tác phẩm mới của trò chơi Trí Uẩn là "Việt Nam kiên cường" và "Đông Dương quật khởi". "Việt Nam kiên cường" đã được in 5 vạn bản vào 1974 (còn "Đông Dương quật khởi" đã không được in do điều kiện thời đó). Trò chơi Trí Uẩn đã được coi là một trong những trò chơi "độc nhất vô nhị", được bắt đầu từ một tình thế khắc nghiệt của cuộc sống và đã là thú giải trí gần như duy nhất của nhiều thế hệ thanh, thiếu niên Việt Nam suốt thời chiến tranh. Trí Uẩn đã đi vào dân gian cùng trò chơi của mình. Tháng 3/1984, ông đã được đài truyền hình giới thiệu về những trò chơi của mình.
Ông Nguyễn Chiến Thắng, người con cả của nhà cách mạng Nguyễn Trí Uẩn đã kể khá chi tiết về xuất xứ của trò chơi Trí Uẩn. Tháng 5/1940, Nguyễn Trí Uẩn bị Pháp bắt đi an trí ở Thanh Ba, Phú Thọ. Và được sự đồng ý của đồng chí Lương Khánh Thiện, lãnh đạo Xứ ủy của Đảng lúc bấy giờ, ông đã trốn về Hà Nội hoạt động bí mật. Lúc này địch khủng bố trắng, mật thám nhan nhản khắp nơi lùng sục. Vì thế rất nhiều ngày không thể ló mặt ra ngoài, Nguyễn Trí Uẩn phải ẩn náu trên gác bếp 42 phố Huế - Hà Nội. Trong lúc buồn bực, tù túng, ông tìm cách giải trí bằng cách cắt các miếng bìa ra để chắp hình. Sau nhiều phương án tác giả đã tìm ra cách cắt 7 quân từ 1 hình chữ nhật có chiều 8cm x 10cm. Từ 7 quân có cấu trúc hình học rất hợp lý, tác giả nhanh chóng sáng tác ra nhiều hình rất đẹp, rất giống và trở thành một hình thức giải trí rất tốt.
Cuối năm ấy, vì hoàn cảnh kinh tế khó khăn, Nguyễn Trí Uẩn đã nhờ một người bạn, là chủ nhà in Quang Hoa ở số 66 phố Sinh Từ, in số hình mà ông cắt ghép được từ những mảnh bìa vụn, rồi ký gửi ở các tiệm hàng xén và hiệu sách. Ông lấy tên trò chơi là Evereto, tên đỉnh Everest. Sau một tháng, ông thu về 49 đồng, tương đương hơn một tấn gạo, sau 3 tháng ông thu được 500 đồng. Ông mở cuộc thi trên báo "Tin mới" và trò chơi chắp 7 miếng thành ngàn hình nhanh chóng được lan truyền trong giới học sinh.
"Hè năm 1941, thạc sĩ toán học Brachet (người Pháp) mua 1 hộp Evereto tại Cửa hàng số 9 phố Cửa Nam về chơi, có một số hình ông không chắp được, tính toán cũng không ra, ông đòi đối chất với tác giả. Qua trao đổi, Nguyễn Trí Uẩn đã nhờ cháu Mô, 7 tuổi, con ông Hiền, chủ hiệu chắp cho ông xem, ông rất thán phục nên giới thiệu thêm nhiều bạn bè người Pháp đến mua. Trò chơi Evereto trở nên nổi tiếng, các hiệu buôn lớn ở Hà Nội như Taupin, Chaffanjon, Ideo, Lucia (Godart) cũng đến buôn hàng đồ chơi này tại số 9 phố Cửa Nam" - ông Nguyễn Chiến Thắng kể lại.